चन्द्रकान्त न्यौपाने
कपिलवस्तु । उपभोक्ता हक हित संरक्षण मञ्च कपिलवस्तुमा निष्प्रभावी बनेको देखिएको छ । गुणस्तरीय वस्तु तथा सेवा प्राप्त गर्ने उपभोक्ताको संवैधानिक अधिकारको संरक्षण तथा संवद्धन गर्न, उपभोक्तालाई प्राप्त हकको प्रचलनलाई न्यायिक उपचार प्रदान गर्न र उपभोक्तालाई हुन सक्ने हानी नोक्सानीबापत् क्षतिपुर्ति उपलब्ध गराउने उद्धेश्य पुरा गर्न लागि मञ्च गठन भएको हो तथापि यी कुनै उद्धेश्यमा कपिलवस्तुमा मंच सक्रिय देखिदैन । मंच गठन भए पनि यसले प्रभावकारी काम गर्न नसकेपछि आलोचना सुरु भएको छ ।

मंञ्चका जिल्ला अध्यक्ष हुन् पत्रकार तथा राजनीतिज्ञ भेषराज पाण्डे । उनी पढेलेखेका ब्यक्ति पनि हुन् । मंचको प्रतिनिधि बनेर उनी जिल्लामा धेरै कार्यक्रममा संस्थागत रुपमा सहभागि हुन्छन्, खादा माला लगाउँछन् । राम्राराम्रा भाषण गर्छन् । नीति नियमको कुरा पनि राम्रै गर्दछन् । कुनै संस्था या नगरले कार्यक्रम गर्दा उनको ब्यानर पनि देखिन्छ तर तर उपभोक्ता हक र अधिकारको लागि भने संस्थागत रुपमै धेरै कार्यक्रम भएको देखिन्न । यसपछि जिल्लामा संरक्षण मंञ्च छ या छैन ? यो संस्थाले उपभोक्ताको हकहितको लागि के काम गर्यो भनेर उनको आलोचना हुन थालेको छ । सरोकारवाला र पत्रकार स्वयमले् अहिले अध्यक्ष पाण्डेको आलोचना गर्न थालेका छन् ।

चाडबाडको समयमा बजारमा धेरै ठाउँमा बदमासी हुने गर्दछ । कालोबजारी, खाने कुरामा अखाद्ध वस्तुको मिसावट, र वस्तु तथा सेवामा लापरबाही हुँदा यसको मारमा उपभोक्ता पर्दछन् । धेरै होटल तथा रेष्टुरेन्टले अखाद्ध चिजविजहरु बेच्ने गर्दछन् । यो सबैलाई थाहा भएको विषय हो । त्यो बदमासी नहोओस् भनेर स्थानीय तहले नीति कार्यक्रम बनाउँदा बर्षमा तिनचारपटक बजार अनुगमन भनेर कार्यक्रम राख्छन् । अझै चाडपर्वमा अनिवार्य रुपमा बजार अनुगमन गर्नुपर्ने हुन्छ ।

तर कपिलवस्तुका धेरै पालिकाले अहिले बजार अनुगमन गरेका छैनन् । दशैँ अघि आन्दोलनमा उत्रिएका कर्मचारीले यहि निहूँ पारेर जनप्रतिनिधिलाई पनि कब्जामा लिएर बजार अनुगमन रोकेका छन् । जनप्रतिनिधि पनि कर्मचारीको त्यहि गुमराहमा छन् । त्यसपछि यहि फाइदा उठाउँदै वाणगंगा नगरपालिका लगायतमा कालोबजारी गर्ने, अखाद्ध वस्तुको मिसावट गर्ने प्रवृत्तिका मान्छेले अनुचित फाइदा लिन छुट पाएका हुन सक्ने बताइएको छ । उपभोक्ताबाट यस्तो गुनासो पनि आउन थालेको छ ।यस्तो अवस्थामा सरोकारवालाले उपभोक्ताकै हक अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने नियामक निकायको खोजि गरेका हुन् ।

यस्तो स्थितिमा उपभोक्ता हक हित संरक्षण मंचले न पालिकाको खबरदारी गरेको देखिन्छ नत जनचेतनामुलक कुनै कार्यक्रम नै संचालनमा ल्याएको छ । चाडबाडमा बजार अनुगमन नभएको अवस्थामा संस्थाका अध्यक्ष नै उपभोक्ता भन्दा पनि ब्यापारीको पक्षमै लागेको भन्दै सामाजिक संजालमै उल्टै आलोचना भएको छ । उपभोक्ताता हक हित संरक्षण मंचको लिडर नै ब्यापारीको पक्षमा लागेपछि कुरा बुझ्न नसकेको स्वयम् पत्रकार बताउँछन् ।

विहिबार जिल्लाको एक स्थानीय अनलाइनले ‘वाणगंगामा जनकपुरका थ्रेसले बेथिति गरेको आरोप’ शीर्षकको समाचार लेख्यो । उनै पाण्डेले सो अनलाइनको समाचार फेसबुकमार्फत् शेयर गर्न पनि भ्याए । पाण्डेको त्यहि पोष्टमा नेपाल पत्रकार महासंघ कपिलवस्तुका कोषाध्यक्ष मोहन बेलबासेले आलोचना गर्दै लेखेका छन्, ‘ तपाईं त उपभोक्ता हित संरक्षण भन्ने व्यापारी हितमा बोल्ने क्या हो सर एकातर्फ स्थानीय व्यापारी ले चर्काे शुल्क लिएर सिण्डिकेट समेत त लगाउन खोजेका छन् । उपभोक्ता मारमा परेका बेला उल्टै व्यापारीका हितमा कुरा अध्यक्ष ज्यू ।’

महासंघका सदस्य पत्रकार कृष्ण पौडेलले उपभोक्ताको हितमा नबोलेर अध्यक्ष नै ब्यापारीको पक्षमा बोल्दा कुरा बुझ्न नसकिएको उल्लेख गरेका छन् । पौडेल लेख्छन् ‘सर त उपभोक्ताको हितमा बोल्नु पर्ने किन व्यवसायीको पक्षमा ? कुरा बुझिएन !’

सो पोष्टमा नारायण ढकाल उपभोक्ताको पक्षमा लेख्छन् ‘महंगीको मारमा परेका जनता जता सस्तो हुन्छ उतै लाग्नू स्वाभाविक हो, मुलूकले नै खुला बजार र उदारीकरण अपनाएको छ’
प्रकाश जंग टण्डनले पनि उपभोक्ताकै पक्षमा लेखेका छन् ‘कृषक,उपभोक्तालाई सस्तो सुलभ सेवा दिनु त राम्रो कुरा होइन र ? रु कि स्थानीय ट्रेक्टर व्यबसायीले अरुलाई सिण्डिकेट लगाउने आफुले मन लागेको मनपरि भाडा असुल्न पाउनुपर्ने भन्न खोज्या हो ?’ उनले लखेका छन् ।

समाजसेवी समिर सायरले ब्यङग्य गर्दै लेखेका छन् तिथि मिलाएर आउनु पर्ने बेतिथिमा आएछन 😊 ।
राज गुप्तालाई पनि अध्यक्ष पाण्डेको शेयर मन परेनछ उनले कडा शब्दमा लेखेका छन्, ‘सिन्डिकेट प्रथा उन्मूलन गर्ने हो, हजुर जनता जनार्दन को पक्षमा वकालत गर्ने हो की । यस्तै अरु प्रतिक्रिया पनि छन् ।’

वाणगंगाका युवा समाजसेवी मिलन चालिसे समिर सायरको प्रतिक्रियामा बल पुग्नेगरी लेख्छन् बेतिथी हो कि, बेथिति हो ? मैले त बुझ्नै सकिन । तिथि मिलेन भनौ भने नवदुर्गामा तिथि हेर्न पर्दैन भन्छन् ।

कतिपयले उपभोक्ता हक हित संरक्षण मञ्चको अध्यक्षले के शेयर गर्ने के नगर्ने भन्ने कुरामा हेक्का राख्नुपर्ने सुझाउँछन् ।

सामाजिक संजालमा चर्को आलोचना भएकोबारे अध्यक्ष पाण्डेले कति हेक्का राखे थाहा भएन तर जिल्लामा मंच निष्प्रभावी रहेको कुरासंग भने उनी सहमत भइएनन् ।
मंच निष्प्रभावी नरहेको भन्ने कुरा आफूमाथिको आरोप मात्र रहेको उनी बताउँछन् । स्थानीय तहले अनुगमन गरेनन् नि भन्ने अपिटाइम्सको प्रश्नमा उनले भने, ‘कर्मचारीको आन्दोलनको कारण यसपटक यस्तै भएको बताए । उनले भने अँ स्थानीय तहका कर्मचारीको आन्दोलन गरे नि, त्यो भएपछि कर्मचारी भएनन् भनेर पालिकाले बजार अनुगमन गरेनन् ऐले । यस्तो छ अनुगमन नाम मात्रको हुन्थ्यो क्यारे हुन त, यसपाली उद्योग वाणिज्य संघ, उपभोक्ता हित संरक्षण मंचले गरम भनेर खोजियो । आधिकारीक निकायले गरेन । अलपत्रै पर्यो यसपाली ।’

पालिका लगायतलाई खबरदारी गर्न मंचले के भुमिका खेल्यो भन्ने विषयमा उनले हलुङ्गो पाराले जवाफ दिए । यो प्रश्नमा उनी गम्भिर देखिएनन् । उनले उल्टै पत्रकारको ब्यङ्ग्य गर्दै भने, ‘गराउनुस् सचेत, सचेत गराउने अग्रभागमै हुनुहुन्छ । लल लेखौँ । म टिका लगाउन जन्मघर अर्घाखाँची छु । आएर भेट गरौँला ।’

अध्यक्ष पाण्डेले अरु बेला पनि मंच नसुतेको र उपभोक्ताको हकहितको लागि काम गरिरहेको दावी गरे । मंचले काम गरेन निष्प्रभावी भयो भन्ने कुरामा सत्यता नभएको उनको भनाई छ ।