चन्द्रकान्त न्यौपाने
कपिलवस्तु । बडो तामझामका साथ विहिबार बाणगंगा नगरपालिकाले मायादेवी रिसोर्टमा एउटा ऐतिहासिक कार्यक्रममा गर्यो । ‘पूर्ण संस्थागत प्रसुति सेवायुक्त नगरपालिका घोषणा’ हुनु आफैमा राम्रो काम हो । लुम्बिनी प्रदेशमा तेश्रो तथा जिल्लामा पहिलो पूर्ण संस्थागत प्रसुति सेवायुक्त नगरपालिका घोषणा भइरहँदा यहाँका आमा र शिशिुको ज्यान अब जोखिममा छैन भन्ने सन्देश कार्यक्रमले दिएको थियो ।

लुम्बिनी प्रदेशका सांसद तथा पूर्व स्वास्थ्य मन्त्री विष्णु पन्थी, स्वास्थ्य क्षेत्रका केन्द्र र प्रदेशका विज्ञ सम्मिलित कार्यक्रममा बोल्ने अधिकांस वक्ताले नगरपालिकाको मुक्तकण्ठले प्रसंसा गरे । कार्यक्रम प्रसंसा गर्ने खालको नै थियो । यसको लागि नगरलाई धन्यबाद नै दिनुपर्दछ । यसमा नगरप्रमुख, स्वास्थ्य शाखा प्रमुख, स्वास्थ्य स्वयम् सेविका, कर्मचारी लगायत सबैको अहम् भूमिका छ । अझै पनि मुलुकभर मातृ तथा शिशु मृत्युदरको डरलाग्दो आंकडा रहँदा यो कार्यक्रमपछि नगरले जिरो होम डेलिभरीमा सफलता हासिल गरेको छ ।

तर यति राम्रो कार्यक्रम गरेको बाणगंगाले केहि कुरामा ध्यान नदिँदा र ढंग नपुर्याउँदा सबैबाट प्रसंसा पाउनबाट चुक्यो । अभियान सफल बनाउन भूमिका खेलेका जसका लागि कार्यक्रम गरिएको थियो उनैहरु दुखि भएर घर फर्केका छन् भने मंचमा पनि दलगत र संस्थागत विभेद गरेको देखिएको थियो । ससाना कुरामा नगरले संकिर्ण मानसिकता प्रदर्शन गर्दा सहभागिले पनि आलोचना गरेका छन् ।
आखिर के भएको थियो ?

१ः सम्मान गर्ने नाममा एम्बुलेन्स चालकको अपमान
पूर्ण संस्थागत प्रसुति सेवायुक्त नगरपालिका घोषणा कार्यक्रममा नगरभित्रका एम्बुलेन्स चालकलाई सम्मान गरियो । आधादर्जन एम्बुलेन्स चालक सम्मानित भएका थिए । नगरले सम्मान गर्ने भनेर बोलाइएपछि एम्बुलेन्स चालकहरु पनि चिटिक्क परेर गएका थिए । सम्मान पनि लिए । उनीहरुलाई फ्रेम नभएको सम्मान पत्रले सम्मान गरियो ।
फ्रेम नभएकै कारण उनीहर दुखि थिएनन् । बाहिर आएर पनि सेल्फी जोनमा फोटो खिचिरहेका थिए । तर एकैछिनपछि अर्को सम्मानको पालो आयो । एउटा सहयोगी संस्थालाई नगरले सानो फ्रेम लगाएको प्रमाण पत्रले सम्मान गर्यो । त्यसपछि अर्को सम्मानको पालो आयो । त्यो भनेको वडा अध्यक्षलाई थियो । वडा अध्यक्षलाई सम्मान गर्दा झकिझकाउ पारिएको ठुलो फ्रेम थियो । एकछिन अघिसम्म खुसीले फुरुङ्ग भएका एम्बुलेन्स चालकहरु प्रमाण पत्र वितरणमा जब नगरले विभेद गरेको थाहा पाए त्यसपछि भने रिसले चुर भए,आक्रोशित भए, अपमानित महसुस गरे ।
कसले के भने ?
बनगाईका एक एम्बुलेन्स चालक नगरको यो संकिर्ण मानसिकता देखेर आश्चर्यमा परे । उनले अपिटाइम्ससंग भने ‘यो नगरले गरेको सम्मान होइन अपमान हो । यस्तो सम्मान गर्नभन्दा नगरेकै बेस हुने थियो । प्रमाण पत्रमा पनि विभेद नगरपालिकाको निर्किष्ट सोच मज्जाले पोखियो । उनले थपे ‘हामी नाम नै ल्याउँदा त्यसै खुसी थियौँ । हामीलाई प्रमाण पत्र पनि चाहिएको थिएन तर यस्तो खालको विभेद देखेपछि दुख लाग्यो ।’

‘हामीले कोभिडमा कति काम गर्यौँ । कतिजनाको ज्यान जोगायौँ । कहिल्यै सम्मान भएन । पूर्ण संस्थागत प्रसुति सेवायुक्त नगरपालिका बनाउन रातदिन भनेनौँ । जसले जतिबेला भन्छन् त्यतिबेला घरघरमा पुग्यौैँ । तर हामीलाई नै सम्मानमा विभेद गरियो । विगत स्मरण गर्दै उनले भने ‘हामी समयमा नदौडिएको भए र आमा र शिशुको मृत्यु भएको भए नगरले यो खुसीयाली मनाउन पाउँथ्यो त ? सबैलाई समान सम्मान नहुँदा हाम्रो चित्त दुखेको हो ।’

सी एण्ड सी अस्पताल तथा पिपरा अस्पतालका एम्बुलेन्स चालकद्धय मधु बेलबासे कृष्ण पोख्रेललले पनि नगरको यो खालको विभेदले चित्त दुखाएका छन् । उनीहरुले भने ‘सबैलाई एकै किसिमले सम्मान गरेको भए हाम्रो चित्त दुखाई हुने थिएन तर हामीलाई त प्रमाणपत्र दिन नै विेभद गरियो । विभेद नभएको भए त्यसै खुसी थियौँ ।

उनीहरुले सुत्केरी बोक्दाका क्षण सम्झँदै अपिटाइम्ससंग भने ‘कतिपटक श्रीमतीले थालीमा पस्केको भात छोडेर हिँडेका छौँ ।’

यसलाई सहभागि अरुले पनि नगरको कमजोरी मानेका छन् । यहि बिषयमा नगर स्वास्थ्य शाखा प्रमुख ठगराज पौडेलसंग अपिटाइम्सले कुरा गर्दा गल्ती भएको स्वीकार गरे । अब फ्रेममा हालेर एम्बुलेन्स चालकलाई प्रमाण पत्र दिइने बताए ।
सो प्रमाण पत्र वितरण गर्दैगर्दा जिल्ला समन्वय समितिका सभापति बाबुराम आचार्यको ध्यान सम्मानित हुने ब्यक्तिमा थिएन । उनी फोनमा मस्त थिए । कार्यक्रम हेरिरहेका एक जना पाहुनाले पनि यो अशोभनीय भएको बताए ।

२ः भाषणमा विभेद
कार्यक्रमको मन्तव्यमा पनि विभेद थियो । उसो त नगरपालिकाले यहाँका सबै दल र संस्थालाई हरेकपटक असमान ब्यावहार गर्ने गरेको छ । सो कार्यक्रममा पनि नगरले दलगत विभेद गर्यो । नेपाली काँग्रेश र एमालेका नेतालाई मञ्चमा बोलाएर मन्तव्य नै राख्न दियो । तर कार्यक्रममा सहभागि भएका माओवादी केन्द्र र राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका नेतालाई मन्तव्य राख्न दिइएन । माओवादीको प्रतिनिधित्व गर्दै नगर सचिव टेकेन्द्र कुमार क्षेत्री बोल्ने अवसर नपाएपछि कार्यक्रमको बीचमै स्टाटस लेख्दै बाहिरिए ।
उनले फेसबुकमा लेखेका छन् ‘होइन यो नगरमा नेकपा माओवादी केन्द्रले के त्यस्तो अपराध गरेको छ र ? धेरै वार्डहरु जित्न नसकेपनी एउटा वार्ड त जितेकै छ। जितहार आफ्नो ठाउँमा छ । नगरको मेयरपदमा पनि आफ्नो उमेदवारी दिएकै थियो तर नगरमा हुने येस्ता कार्यक्रम्मा बोलाएर यति धेरै अपमान किन ? सामान्य मंच दिँदा नगरको के सकिने हो ? सम्माननीय मेयर साबलाइ भेटेरै सोध्न मन छ ।’

रास्वपाका नगर सभापति बुद्धिसागर बेलबासेले मंच पाएपछि केहि त राख्नैपर्दछ भनेर मनमनै भाषण पनि तयार पार्दै थिए तर उनलाई पनि मंच दिइएन । ‘यस्तो विभेद गरेको देखेपछि बेलबासेले भने ‘कि सबै दललाई भाषण गर्न नदिनु, हामी मुलकको चौथो र अहिलेको पहिलो शक्ति हौँ । नगरले आज मात्र होइन सधैँ विभेद गर्ने गरेको छ । यसलाई हामी नोटिस्ट गरी राखेका छौँ । बोल्न, मंच दिएन भन्नेमा हाम्रो गुनासो होइन विभेदमाथि गुनासो हो’, बेलबासेले भनेका छन् ।

यस्तै उद्योग ब्यापार संघ कपिलवस्तुले पनि आफूहरुलाई विभेद गरिएको बताएको छ । अध्यक्ष खिमानन्द पौडेल कोपिलले कपिलवस्तु उद्योग बाणिज्य संघलाई बोल्न दिएपछि उस्तै प्रकृतिको आफ्नो संस्थाको अपमान गरेको बताए ।

सबैलाई पत्र पठाएपछि यसैलाई सममानको रुपमा बुझ्न नगरपालिकाले आग्रह गरेको छ । समाचार श्रोत अनुसार नाम बोलाएर पनि मंचमा नचढेपछि माओवादी र रास्वपाको बोल्ने क्रम छुटेको हो ।

स्वास्थ्य शाखा प्रमुख पौडेलले नाम लिइएको तर समय थोरै भएकाले सबैलाई बोल्न समय दिन नसकिएको बताए । कार्यक्रम ऐतिहासिक भएकाले नगरले अपमान नगरेको रुपमा बुझ्न उनले सबैलाई अनुरोध गरे ।