चन्द्रकान्त न्यौपाने

काठमाडौँ । केहिदिन अघि बाणगंगाका बिभिन्न स्थानमा आगोलागिका घटना भए । एक्कासी आगो लागेपछि नगरपालिकामा रहेको एक मात्र बारुणयन्त्रले पालोपालो गरेर बिभिन्न स्थानको आगलागी नियन्त्रण गर्यो । कतिपय स्थानमा बारुणयन्त्र समयमा नपुगेको हुनाले धेरै धनको क्षति भइरहेको छ ।

सोमबार पनि बाणगंगाको वडा नम्बर ८ पुलचोकको दक्षिणतिर बगरको बस्तीमा एक्कासी आगलागी भयो । करिब १२ लाखको क्षति हुनेगरी भएको आगलागी नगरको एउटा दमकलले नियन्त्रण गर्न सकेन कपिलवस्तु र शिवराज नगरपालिकाबाट आएका थप ३ दमकल, स्थानीय र प्रहरीको सहायताले अग्नी नियन्त्रणमा आयो ।

समयमा आगो नियन्त्रणमा नआउँदा घर गोठ जलेर खरानी भएका छन् भने बंगुर लगायतका पशुचौपाय पनि जलेर मरेका छन् । अन्य भौतिक संरचना, खाद्यान्ह, लत्ता कपडाहरुमा पनि ठुलो क्षति भएको छ । यो समस्या बाणगंगामा मात्र होइन जिल्लाका अन्य ९ पालिकामा पनि उस्तै छ ।

यी घटनाले जिल्लाका स्थानीय तहमा बारुण यन्त्रको अभाव भएको महसुस गराएको छ । त्यस्तै २ दिनअघि यशोधरा गाउँपालिका र शुद्धोधन गाउँपालिकामा आगलागी हुँदा ५० घर टहरा जलेर नष्ट भएका थिए । मायादेवी गाउँपालिका–२ अविरावमा आगलागी हुँदा जय सराफ पासी र गुर्देयाल पासीको गोठ जलेर क्षति भएको थियो ।

हुन त फागुन, चैत्र र वैशाख महिना हावाहुरीको समय र आगलागी हुने समय हो । यसबेला धेरै आगलागीका घटना भइरहन्छन् ।

लामो खडेरी र सुख्खापनाले गर्दा यसपटक धेरै घटना भए । एक दिनमा ३ । ४ वटा दमकलले पनि थेग्न नसक्ने गरी घटना भए । यिनै घटनाले पालिकाहरुमा थप दमकल आवश्यक भएको हो कि भन्ने अनुभुति गराएको छ ।
सोमबार बाणगंगाको बगरमा भएको आगोलागिमा नगरकै अर्को दमकल भइदिएको भए थप क्षतिबाट रोकिन सक्ने स्थानीय बासिन्दा बताउँछन् ।

स्थानीय भन्छन् ‘आगलागीको घटनाबाट अहिले त मानिसको क्षति भएको छैन तर आगो लागेर समयमा नियन्त्रण नआउँदा कसैको ज्यान गइहाल्यो भने नगरपालिकाहरुले के जवाफ दिन्छन् ? त्यसैले नगरहरुमा कमसेकम पनि २ वटासम्म सुविधासम्पन्न दमकल स्ट्याण्डबाई राख्नुपर्दछ ।’

अहिले घटेका घटनाहरुले पालिकाहरुलाई समेत झकझक्याएको छ । तर धेरै बारुणयन्त्र खरिद गर्ने विषय भने यो जटिल विषय भएको उनीहरु बताउँछन् । बाणगंगा नगर प्रवक्ता तथा वडा नम्बर २ का वडा अध्यक्ष विष्णु पौडेलले विपत्ति भन्ने कुरा बाजा बजाएर नआउने भएकाले यसको आंकलन गर्न नसकिने बताए ।

यसपटक लामो खडेरी र सुख्खापनाका कारण आगोलागिका घटना धेरै हुँदा थप एउटा बारुण यन्त्र आवश्यक हुने अनुभुति गरेको बताए । उनले भने, ‘२ वटासम्म बारुण यन्त्र चाहिने यसपटक अनुभूति भयो । २ वटा राख्न सकिन्छ तर यसमा जनशक्ति लगायत सबै विषय जोडिने रहेछन् । किन्न भन्दा पनि राख्न समस्या हुने रहेछ ।’
उनले आगामी बर्षमा सके एउटा थप्ने नभए पनि अन्तरपालिका समन्वय गरेर यसको अभाव महशुस हुन नदिने गरी तयारी गर्ने दावी गरे ।
यता कतिपयले आगोलागिका घटना वनहरुमा बढी हुने भएको हुँदा वनहरुमै दमकलको ब्यवस्था हुनुपर्ने बताउँछन् । जलवायु परिवर्तनको असर बढ्दै गएको, पानीको मात्रा कम हुँदै गएकाले यस बर्षमाभन्दा आगामी बर्षमा आगलागीका घटना बढ्न सक्ने भएकाले वनहरुले यस विषयमा सोच्नु पर्ने उनीहरुको भनाई छ ।

डिभिजन वन कार्यालय तौलिहवा कपिलवस्तुका सहायक वन अधिकृत खिल बहादुर तामाङले वनमा दमकलको विषय अब छलफलको विषय भएको बताए । अहिले आगलागी हुने मुख्य कारणमा मौसमको दोष रहेको बताउँदै समयमा फायरलाइन निर्माण नहुँनु, प्रज्वलनशिल वस्तुहरु वनमा लिएर जानु, समितिहरु चनाखो नहुनु जस्ता विषयले वनमा आगोलागिका घटना बढेको तामाङले बताए ।
मौसम प्रतिकुल बन्दै गइरहेकाले आगामी दिनमा यो समस्या थप बढ्न सक्ने भएकाले वनहरुले सल्लाह गरेर अब दमकल राख्ने विषयमा छलफल अघि बढउनु पर्ने उनले बताए ।

उनले भने ‘यो खर्चिलो प्रविधि छ, एउटा वनले किन्न सक्दैन । किनेर मात्र हुँदैन थप जनशक्ति पनि आवश्यक हुन्छ । वनहरु मिलेर या क्लवस्टर–क्लष्टर मिलेर दमकल खरिद गर्नुपर्ने आवश्यकता यसपटक महसुस भएको छ ।’

अब यस विषयमा गम्भीर संवाद हुने उनको भनाई छ । आगो नियन्त्रण पनि वन संरक्षणभित्रको कार्य पर्ने हुनाले दमकल खरिद पनि त्यहि शीर्षकमा पर्ने तामाङले बताए । पालिका र वनहरुले मिलेर काम गर्दा आगोलागिका थप घटनाबाट बच्न सकिने उनको भनाई छ ।
अहिले पनि जेठसम्म आगलागीका घटना हुने भएकाले पालिका र वनहरु एक आपसमा मिलेर अघि बढ्नु पर्ने बताए । उनी बताउँछन् । कपिलवस्तुका अरु पालिका र वनहरुले पनि अब यस विषयमा छलफल गर्ने बताएका छन् ।